Wiele dobrodziejstw oferowanych przez świat natury pozostaje przez nas ignorowanych i niedostrzegalnych, zaś drzewa z polskich lasów rzadko kiedy przywodzą nam na myśl źródło substancji odżywczych. Jednak dorosłe brzozy, potraktowane w odpowiedni sposób, są w stanie być źródłem zdrowej i pożywnej oskoły, nazywanej też sokiem brzozowym lub wodą z brzozy. Historycznie prozdrowotne właściwości tego napoju były szeroko znane, zaś dziś produkt ten coraz częściej przywoływany jest jako nośnik medycyny naturalnej i sposób na dostarczenie do organizmu wielu drogocennych substancji. Dlatego warto zainteresować się sposobem otrzymywania, cechami charakterystycznymi oraz zastosowaniami tego napoju.
Skąd bierze się woda brzozowa?
Woda brzozowa stanowi kluczowy element cyklu życiowego wielu gatunków brzóz stanowiąc przestrzeń transportu i podstawowe miejsce gromadzenia niezbędnych węglowodanów. Można by więc rzec, że stanowi ona niejako „krew drzewa” i jest niezbędna dla jego rozrostu i funkcjonowania. Pozyskiwanie oskoły możliwe jest jedynie w częściach Ziemi o klimacie umiarkowanym, gdyż wymaga specyficznych warunków pogodowych i temperaturowych. Jako najlepszy okres na pozyskiwanie tego cennego napoju wskazuje się wczesną wiosnę – to wtedy nocne temperatury zbliżają się w okolice zera, zaś dnie są ciepłe i silnie nasłonecznione, co pobudza drzewa do szybszej cyrkulacji płynu, zaś spowodowane różnicami temperaturowymi, wewnętrzne skoki ciśnieniowe powodują, że woda będzie wydostawała się na zewnątrz.
Pozyskiwanie wody brzozowej
W Polsce oskołę tradycyjnie pozyskiwano w okolicach święta Wielkanocy i robiono to poprzez wydrążenie dziury (lub kilku dziur w przypadku większych drzew) w korze brzozy i podwieszenie pojemnika mającego zbierać drogocenny płyn. Samodzielne zdobycie oskoły, choć nie stanowi trudności, może się wiązać z szeregiem błędów i dlatego nie jest zalecane laikom. Po pierwsze, należy bezbłędnie zidentyfikować drzewo, gdyż nie wszystko rosnące w Polsce mogą być źródłem pożywnej i zdrowej wody. Po drugie, na korze brzozy mogą rosnąć grzyby lub pasożyty, które w negatywny sposób wpłyną na jakość produktu. Po trzecie, wydrążenie zbyt wielu otworów w drzewie zbyt młodym i słabym, może utrudnić brzozie magazynowanie właściwości odżywczych, a nawet doprowadzić do obumarcia rośliny. Zbiór oskoły nie jest aktywnością prostą i za lepsze rozwiązanie dla osób niechętnych zagłębiać się w temat należy uznać zakup gotowego, pozyskanego już produktu.
Skład wody brzozowej i cechy charakterystyczne produktu
„Prawdziwa” oskoła jest produktem w pełni organicznym i nie powinna posiadać dodatków smakowych, zaś jej konserwacja (świeża woda brzozowa bardzo szybko poddaje się rozwojowi bakterii) możliwa jest za pomocą zwyczajnej pasteryzacji, takiej samej jak ta stosowana wobec mleka. Od soków z innych drzew odróżnia się ona stosunkowo niską zawartością cukru, co w zasadzie uniemożliwia stworzenie z niej słodkiego syropu (takiego jak syrop klonowy), gdyż wiązałoby się to z bardzo niewielką efektywnością. Oskołę brzozową pije się więc formie czystej i stanowi ona niezwykle bogate źródło substancji odżywczych, niezbędnych ludziom w każdym wieku, które są korzystne dla zdrowia i w skład których zaliczyć można:
- Witaminy – oskoła szczególnie bogata w witaminę C, która jest silnym przeciwutleniaczem i może pomagać w ochronie organizmu przed szkodliwymi skutkami stresu oksydacyjnego. W mniejszych stężeniach napój zawiera witaminy z grupy B, witaminę A i witaminę E.
- Minerały – magnez, potas, wapń, żelazo i fosfor są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu odgrywając kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia kości, serca i układu krwionośnego.
- Aminokwasy – szereg zawartych w oskole aminokwasów wspomaga procesy metaboliczne i pomagają utrzymać równowagę organizmu oraz są niezbędne do prawidłowego trawienia i wchłaniania składników odżywczych.
- Enzymy – istotne szczególnie dla układu trawiennego i pomagają zapobiegać zaparciom.
- Antyoksydanty – obecne w oskole taniny, stanowiące silne przeciwutleniacze, mają liczne walory zdrowotne, w tym działania antynowotworowe
- Kwas salicylowy – chemicznie blisko powiązany z aspiryną ma działanie przeciwbólowe i poprawiające nastrój
Od niepamiętnych czasów wskazywano wiele obszarów funkcjonowania ludzkiego organizmu, których działanie oskoła może pozytywnie usprawnić. Najczęściej wskazywane są właściwości oczyszczające i odtruwające, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, profilaktyczne wobec miażdżycy, raka czy wrzodów żołądka, a także poprawiające stan skóry i włosów. Nie dziwi więc, często wśród dawnych Słowian, przypisywanie oskole cech magicznych i stosowanie jej niemalże niczym eliksiru.
Oskoła wśród osób o specjalnych potrzebach
Mnogość substancji obecnych w wodzie brzozowej dość naturalnie może prowadzić do pytań o to, czy jest ona bezpieczna do picia w przypadku ludzi o specjalnych potrzebach lub stanie zdrowia. Według wielu lekarzy, z uwagi na swoją niską zawartość cukru, oskoła nie jest szkodliwa dla cukrzyków i w umiarkowanych ilościach może być ona przez nich spożywana. Obecna w płynie betulina może wręcz działać antydiabetycznie zwiększając wrażliwość organizmu na insulinę. Z drugiej strony cukrzyca może być jednak traktowana jako pewne przeciwskazania w przypadku spożywania wody brzozowej – płyn ten nie jest całkowicie neutralny wobec poziomu glikemii we krwi, zaś jego moczopędne właściwości mogą dodatkowo zaburzać postrzeganą percepcję poziomu cukru. Dla własnego bezpieczeństwa diabetycy powinni więc skontaktować się z lekarzem przed spożyciem tego napoju. Mniejsze obawy powinny towarzyszyć kobietom w ciąży i karmiącym piersiom, które mogą raczyć się oskołą w tym szczególnym okresie, niezapominając, uwzględniając jednak obecność manganu wpłynie i ogólne moczopędne działanie oskoły. Szczególną uwagę przyszłe mamy muszą zwrócić na to, czy rzeczywiście mają do czynienia z czystym sokiem z brzozy, gdyż do niektórych oferowanych na rynku produktów, dodaje się alkohol, będący w ciąży absolutnie zabroniony. Kierowcy i osoby prowadzące pojazdy mechaniczne w żaden sposób nie są ograniczani właściwościami wody brzozowej, gdyż nie ma ona działania usypiającego czy otępiającego.
Zastosowanie i dawkowanie soku z brzozy
Oskołę można pić codziennie w niewielkich dawkach – po około 50 mililitrów, najlepiej trzy razy w ciągu dnia. Delikatnie słodki i lekko ziołowy smak napoju umożliwia picie go w formie czystej, jednak będzie on także świetnym dodatkiem i składnikiem różnych kompozycji. Do oskoły można dodać miód i cytrynę, czyniąc ją jeszcze zdrowszym i przyjemniejszym napojem, lecz sprawdzi się ona świetnie także jako składnik smoothie, domowych lemoniad czy dodatek do napojów, które nie są podawane w wysokich temperaturach. Raczej nie zaleca się użycia wody brzozowej w posiłkach gorących, gdyż mogłoby to wpłynąć negatywnie na jej właściwości i wytracić część cennych witamin. Ostatecznie możliwości konsumpcji oskoły są niemalże nieskończone i ograniczane tylko przez kreatywność osoby pijącej.